✅✅ فرشتگان و موکلان
💠💠 جلسه سوم
🔆🔆 مرتبه و مقام فرشتگان
✍️ در قرآن کریم، همواره از جبرئیل(ع) با عظمت یاد شده؛
و هیچ ملکی چون او مورد تعظیم واقع نشده است.
لذا شکّ نیست که او افضل ملائک است. همچنین در یکی از آیات، نام آن بزرگوار
را قبل از حضرت میکائیل(ع) آورده که می تواند گواه تقدّم او در شرافت و عظمت باشد.
🔆 فرمود: « مَنْ کانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ رُسُلِهِ وَ جِبْریلَ وَ میکالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْکافِرینَ
🔅 کسى که دشمن خدا و فرشتگان و رسولان او و جبرئیل و میکائیل باشد(کافر است؛ و)
خداوند دشمن کافران است.» (البقره:۹۸)
✍️خداوند متعال در این آیه ابتدا از جمع فرشتگان یاد نموده و آنگاه بارزترین آنها را که جبرئیل
و میکائیل(ع) باشند، نام برده است.
در روایات نیز تصریح شده که حضرت جبرئیل(ع) سید و سرور ملائک است.
حضرت جبرییل تنها فرشته و ملکی هست که با پیامبران در ارتباط بوده
✍️در کتاب « الجواهر السنیه (کلیات حدیث قدسى)، ص۲۹۴،الباب الحادی عشر»
از قول امیرمومنان(ع) آمده:
🔆« حدّثنی محمّد بن عبد اللَّه سید الأوصیاء صلى اللَّه علیه و آله قال: حدّثنی جبرئیل سید الملائکه قال: قال اللَّه سید السادات عزّ و جلّ: إِنِّی أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فمن أقرّ بالتوحید دخل حصنی، و من دخل حصنی أمن من عذابی.
🔅 مرا حدیث کرد محمد بن عبد الله(ص)، سید انبیاء، از جبرئیل(ع)، سید ملائک که گفت:
چنین گوید الله عزّ و جلّ، سید سید ها که: بدرستى که من خدایى یگانه هستم.
پس هر کس به وحدانیت من اقرار کند، به قلعه ی من داخل مىشود و هر کس داخل در قلعه ی
من شد، از عذاب من ایمن خواهد بود.»
✍️این حدیث شریف در «عیون أخبار الرضا، ج۲،ص۱۳۵» نیز آمده است.
ملاحظه می فرمایید که در این حدیث، از جبرئیل(ع) با عنوان سرور ملائک یاد شده است؛
همان گونه که از رسول خدا(ص) با عنوان سرور انبیاء یاد گردیده است.
✍️همچنین رسول الله(ص) فرمودند:
🔆« .. أما إنه ما أنزل الله تعالى کتابا و لا خلق خلقا إلا و جعل له سیدا فالقرآن سید الکتب المنزله و شهر رمضان سید الشهور و لیله القدر سیده اللیالی و الفردوس سید الجنان و بیت الله الحرام سید البقاع و جبرئیل ع سید الملائکه و أنا سید الأنبیاء و علی سید الأوصیاء و الحسن و الحسین سیدا شباب أهل الجنه و لکل امرئ من عمله سید و حبی و حب علی بن أبی طالب سید الأعمال
🔅 آگاه باشید!
خداوند متعال کتابی نفرستاد و مخلوقی نیافرید مگر اینکه برای آن، سید و سروری قرار داد. پس قرآن، سید کتابهای نازل شده است؛ و ماه رمضان، سرور ماهها؛ و شب قدر، سرور شبها؛ و فردوس، سرور بهشتها؛ و بیت الله الحرام(کعبه) سرور عبادتگاهها ؛ و جبرئیل(ع)، سرور ملائک؛ و من سرور انبیاء؛ و علی(ع) سرور اوصیاء؛ و حسن و حسین(ع) سرور جوانان اهل بهشت؛ و و برای هر شخصی، از عملش سروری است؛ و محبّت من و علی بن ابی طالب، سرور اعمال می باشند؛ … » (کنز الفوائد، ج۲، ص ۲۳۷)
✍️پس تا اینجا معلوم گشت که رتبه ی وجودی جبرئیل(ع) از همه ی فرشتگان بالاتر است.
و اجمالاً معلوم گشت که میکائیل(ع) در رتبه ی بعدی است.
با گشتی در روایات متوجّه شدیم در اکثر مواردی که از این چهار فرشته ی اعظم یاد شده،
ترتیب چنین است:
💠 جبرئیل،
💠میکائیل،
💠 اسرافیل
💠و عزرائیل (سلام الله علیهم).
لذا حدس قریب به یقین آن است که رتبه ی وجودی این بزرگواران به همین ترتیب است که شمردیم.
به چند نمونه از این ترتیب در روایات اشاره می کنیم.
🔆امیر مومنان(ع) فرمودند: «… وَ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ أَنْبِیائِکَ الْمُرْسَلِینَ وَ بِحَقِّ حَمَلَهِ عَرْشِکَ وَ بِحَقِّ مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ بِحَقِّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ عِزْرَائِیلَ وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عِتْرَتِهِ صَلَوَاتُکَ عَلَیهِمْ أَنْ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ خَیرَ عُمُرِی آخِرَهُ وَ خَیرَ أَعْمَالِی خَوَاتِیمَهَا وَ أَسْأَلُکَ مَغْفِرَتَکَ وَ رِضْوَانَکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین … » (مکارم الأخلاق، ص۳۳۰)
🔆« ذَکَرَ أَبُو زَکَرِیا الْحَضْرَمِی أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ ع کُتِبَ لَهُ هَذَا الْکِتَابُ وَ کَانَ یحَمُّ حُمَّى الرِّبْعِ وَ أَمَرَ أَنْ یکْتُبَ عَلَى یدِهِ الْیمْنَى بِسْمِ اللَّهِ جَبْرَئِیلُ وَ عَلَى یدِهِ الْیسْرَى بِسْمِ اللَّهِ مِیکَائِیلُ وَ عَلَى رِجْلِهِ الْیمْنَى بِسْمِ اللَّهِ إِسْرَافِیلُ وَ عَلَى رِجْلِهِ الْیسْرَى بِسْمِ اللَّهِ عِزْرَائِیلُ بِسْمِ اللَّهِ لا یرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً وَ بَینَ کَتِفَیهِ بِسْمِ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْجَبَّار
🔅 ابو زکریا حضرمی مىگوید: تب (ربع) داشتم حضرت رضا (ع) این دعا را برایم نوشت و فرمود آن را عمل کن! در آن نوشته بود: بر بازوى راست بنویس « باسم الله جبرئیل»؛ و بر بازوى چپ « باسم الله می
کائیل»؛ و بر پاى راست «باسم الله اسرافیل» ؛ و بر پاى چپ « باسم الله عزرائیل؛ باسم الله لا یرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً» ؛ و بین دو کتف « باسم الله العزیز الجبّار» » (مکارم الأخلاق،ص۴۰۲)
✍️حاکم نیشابوری، از علمای برجسته ی اهل سنّت در کتاب « مستدرک الصحیحین،ج۳،ص۶۰»
از «عبد الله بن مسعود» روایت کرده است:
🔆« هنگامى که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله از شدت بیمارى در بستر خوابیده بود و ما هم حضور داشتیم، از حضرتش پرسیدم: یا رسول الله! چه کسى بر جنازه شما نماز مىگزارد؟ رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله گریست و ما هم به پیروى از آن حضرت گریستیم، آنگاه پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود: آرام باشید. خدا شما را بیامرزد، و از جانب پیغمبران، پاداش خیر عطا بفرماید، هنگامى که مرا غسل دادید و «حنوط» و کفن نمودید، جسد مرا در کنار قبرم بگزارید، سپس خودتان از جنازه من دور شوید، براى اینکه نخستین افرادى که بر جنازه من نماز مىگزارند، دو تن خلیل و همنیشنم «جبرئیل» و «میکائیل»، مىباشند.
پس از ایشان، «اسرافیل» بر جسد من نماز مىگزارد.
بعد از او، «عزرائیل» با گروهى از فرشتگان، بر جنازه من نماز مىگزارند.
سپس در درجه اول، مردان اهل بیتم، بر جنازه من نماز مىگزارند، پس از آن زنان اهل بیتم، نماز مىخوانند، آنگاه شما دسته دسته و فرد فرد، بر جنازهام نماز بگزارید».
✍️🔆ملاحظه می فرمایید که معصومین(ع) هر گاه نام مبارک چهار فرشته ی اعظم را کنار هم ذکر می کنند؛ همواره به ترتیب « جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل» می باشد؛
که می توان از این استعمال رایج در زبان معصوم(ع) ترتیب مقامات آن بزرگواران استنباط نمود.
💠💠 تهیه و تنظیم
🙏🙏 حسن پورنجف